Krytyczna awaria komputera, błąd dysku twardego lub atak hakerski mogą skutkować utratą danych zgromadzonych na komputerze. To bardzo bolesne doświadczenie, gdyż w jednym momencie można stracić wszystkie cenne zdjęcia, filmy i dokumenty – rzeczy ważne z perspektywy finansowej, jak i mające wartość sentymentalną. Na szczęście można się przed tym uchronić. Rozwiązaniem jest dodatkowe zabezpieczenie danych oraz regularne tworzenie kopii zapasowych komputera.
Co to jest kopia zapasowa komputera?
Kopia zapasowa (backup), znana także jako kopia bezpieczeństwa, to rozwiązanie stworzone z myślą o zabezpieczeniu się przed utratą danych. Kopie zapasowe pojawiły się już w pierwszych systemach Microsoft Windows. Dostępne są także dla użytkowników większości systemów unixowych (np. Linux) i użytkowników Maców. Skoro rozwiązanie to jest tak popularne, pozostaje zatem tylko odpowiedzieć na pytanie: co to jest kopia zapasowa?
Kopia bezpieczeństwa (backup, data backup) to sposób zabezpieczenia plików znajdujących się na komputerze przed ich nieodwracalną utratą. Wykorzystywana jest w celu odtworzenia oryginalnych danych na wypadek awarii nośnika pamięci lub ich usunięcia. Tworzenie kopii zapasowej plików umożliwia późniejsze przywrócenie zapisanego stanu danych do momentu wykonania backupu.
Ten sposób ochrony danych przed utratą można podzielić na trzy rodzaje:
- Pełna kopia zapasowa – całkowity backup danych obejmujący pliki zapisane na dysku, system operacyjny i jego ustawienia. Na nośniku do backupu jest zapisywany lustrzany obraz danych.
- Kopia zapasowa przyrostowa – wykorzystuje pełną kopię zapasową jako podstawę, oraz zapisuje wszystkie zmiany oraz modyfikacje plików od czasu wykonania ostaniej kopii.
- Kopia zapasowa różnicowa – bliźniaczy rodzaj względem kopii przyrostowej, ale kolejne backupy obejmują zmiany względem ostatniej wykonanej pełnej kopii zapasowej.
Zabezpieczenie danych może być realizowane przez ręczne lub programowe utworzenie kopii zapasowej, czyli zwyczajne zgrywanie plików do nośnika zewnętrznego. Takie rozwiązanie nie gwarantuje jednak przywrócenia systemu, nie zapisywane są również dane systemowe. Więcej o tej opcji piszemy poniżej.
Jak zrobić kopię zapasową na komputerze Windows 10 i nowszych?
Tworzenie kopii zapasowej na komputerze z systemem operacyjnym Windows 10 wymaga przejścia przez wbudowany konfigurator tworzenia kopii zapasowej. Całość jest bardzo prosta, a skonfigurowanie wszystkiego nie wymaga wiele czasu. Aby stworzyć backup systemowy na Windows 10, wystarczy po kolei wykonać następujące kroki:
- Wejść w Ustawienia systemu.
- Przejść do zakładki Aktualizacja i zabezpieczenia.
- Przejść do opcji Kopia zapasowa.
W tym momencie użytkownik może wybrać ustawienia kopii zapasowej w usłudze OneDrive, na dysku zewnętrznym lub zrobić kopię zapasową z historii plików. W każdym wariancie można dokładnie określić, jaki ma być zakres zabezpieczenia danych przed utratą. Użytkownik wybiera także częstotliwość wykonywanych kopii zapasowych z dokładnością do konkretnej godziny. Przed wyborem ostatecznego wariantu warto samemu przeanalizować wszystkie te opcje w swoim systemie.
Dla użytkowników Windowsa 10 w menu Kopia zapasowa czeka także opcja przywracania starszej kopii zapasowej z Windows 7.
Jak działa odzyskiwanie systemu Windows?
Oprócz możliwości tworzenia kopii zapasowej plików, bardzo przydatną funkcją jest również możliwość przywrócenia systemu Windows z wcześniej wykonanej kopii zapasowej. Możemy jej potrzebować na skutek zawirusowania komputera, ataku ransomware, niezgodności systemowych (np. problemów z aktualizacją, awarii dysku twardego lub innych problemów związanych z oprogramowaniem i sprzętem.
Dla bezpieczeństwa zaleca się stworzenie osobnej partycji systemowej i bieżące tworzenie dysku odzyskiwania. W ustawieniach przywracanie systemu w Windows 10 można włączyć opcję tworzenia kopii zapasowej plików systemowych na dysku odzyskiwania. Cały proces wykonywany jest w specjalnym konfiguratorze. W pewnym momencie zostaniemy poproszeni o podłączenie dysku zewnętrznego do komputera. Po wybraniu odpowiednich opcji zewnętrzny punkt odzyskiwania systemu zostanie utworzony na dostarczonym nośniku.
Zewnętrzny backup danych – główne rodzaje i sposoby
Włączenie opcji kopii zapasowej i jej regularne wykonywanie sprzyja bezpieczeństwu danych, ale nigdy nie zapewnia 100% zabezpieczenia. Nagła i kompletna awaria dysku twardego – np. spowodowana nieoczekiwaną usterką techniczną lub atakiem hakerskim – może spowodować trwałą i natychmiastową utratę plików. Zabezpieczając się na taką ewentualność, warto pilnować regularnego tworzenia kopii zapasowych na nośnikach zewnętrznych. W tym celu wystarczy podłączyć wybrany nośnik do komputera i ręcznie przenieść wszystkie dane, które są dla nas istotne. Tak wykonane kopie zapasowe dają pełną kontrolę nad zawartością.
Istnieją również dedykowane programy do backupowania danych z dysku twardego, ale przeznaczone są zwykle dla bardziej zaawansowanych użytkowników oraz serwerowni, a nie komputerów domowych. Jeśli potrzebujemy jedynie pewności, że zdjęcia rodzinne, filmy, np. z urodzin dziecka oraz ważne dokumenty będą bezpieczne, z powodzeniem można przenieść je manualnie.
Ze względu na sposób przechowywania danych wyróżniamy:
- klasyczne zewnętrzne nośniki danych:
- pendrive,
- dysk zewnętrzny,
- dysk zewnętrzny Wi-Fi,
- magazyn danych w chmurze.
Kopia zapasowa danych, które są dla nas najbardziej istotne może być utworzona nie tylko w jednym miejscu, ale w kilku. Da to większą pewność, że przy czarnym scenariuszu (np. pożar mieszkania gdzie mieliśmy komputer oraz dysk z backupem) dane przetrwają.
Funkcje natywne systemu Windows – backup & restore
O ile samo tworzenie kopii zapasowych było dostępne już w pierwszych systemach Windows, o tyle innowacyjna opcja backup & restore pojawiła się po raz pierwszy w systemie Windows 7. Obecna była następnie w systemie operacyjnym Windows 8, ale zrezygnowano z niej w aktualizacji Windows 8.1. W najnowszych systemach Windows 10 i Windows 11 na szczęście jest obecna.
Funkcja ta okazuje się bardzo przydatna w sytuacji, gdy chcemy “przerzucić” pliki z komputera na nośnik zewnętrzny. Windows posiada wbudowany konfigurator, który przeniesie całą zawartość komputera w taki sposób, aby następnie łatwo można było przywrócić utraconą zawartość.
Jaki sposób backupowania danych wybrać?
Rodzaj wybranych nośników do backupowania danych zależy głównie od naszych preferencji. Wszystkie wymienione powyżej rozwiązania zapewniają wyższe bezpieczeństwo danych. W razie utraty dostępu do komputera, pozostaniemy wyposażeni w potrzebne pliki. To, jakie medium wybierzemy, zależy już od indywidualnych możliwości. Najdroższe będą dyski zewnętrzne Wi-Fi, które umożliwiają bezprzewodowe zgrywanie danych z komputera. Równie dobrze jednak można postawić na klasyczne rozwiązania takie, jak dysk zewnętrzny podłączany przez kabel USB lub pendrive o dużej pojemności (GB).
Osobnym rozwiązaniem sprzyjającym bezpieczeństwu magazynowanych danych są dyski twarde z automatyczną funkcją kopii. Najnowsze modele są w stanie wykonywać backup niezależnie od ustawień systemowych.
Alternatywnym sposobem na przechowywanie danych jest wykorzystanie chmury. Na rynku znajdziemy mnóstwo aplikacji webowych umożliwiających wygodne przechowywanie danych w chmurze. Jeśli jednak faktycznie zależy nam na bezpieczeństwie, powinniśmy wybrać usługę płatną, której usługodawca jest zarejestrowany na terenie Unii Europejskiej.
Skorzystać można również z magazynu danych poczty elektronicznej, np. dysku Google, na swoim koncie Google. Warto to zrobić jednak tylko wtedy, gdy faktycznie korzystamy z danego konta Google. W 2021 roku firma wprowadziła zmiany skutkujące wygaszaniem kont nieaktywnych przez określony czas, a więc potencjalnie także wielu kont tworzonych głównie do przechowywania danych w chmurze. Z drugiej strony aktywne konto mailowe zapewnia dostęp do 15 GB przestrzeni dyskowej, która za dodatkową opłatą (pakiet GB lub konto Google WorkSpace dla firm) może być jeszcze pojemniejsza.
Jak na bieżąco dbać o bezpieczeństwo danych?
Rekomenduje się utworzenie stałych punktów przywracania systemu, które będą na bieżąco aktualizowane oraz zgrywanie danych z komputera raz na jakiś czas. Automatyczny zapis danych w usłudze OneDrive również będzie przydatny, choć miejsce zapisu danych jest tam ograniczone. Zdecydowanie warto ustawić automatyczne tworzenie kopii zapasowych plików i zapisywanie je w wydzielonej partycji typu Recovery.
Rozwiązania dotyczące zapisywania danych w systemach cloud dostawców zewnętrznych również są godne polecenia. Stają się one niezwykle wygodne i praktyczne przede wszystkim w sytuacji, gdy chcemy tylko skorzystać z jednego, określonego pliku, którego nie ma już na dysku komputera.
