Dzieci są coraz częstszymi ofiarami przestępstw cybernetycznych. Szacuje się, że tendencja ta nie zmieni się, ale ulegnie jeszcze większemu zaostrzeniu. Podczas gdy coraz więcej pociech w młodym wieku zyskuje dostęp do komputera, cyberprzestępcy opracowują ataki mające na celu wykorzystanie otwartości i niewiedzy dziecka. Aby się przed tym bronić, trzeba przede wszystkim skutecznie zabezpieczyć komputer dziecka. Jak to zrobić? Które dobre praktyki warto wdrożyć i w jaki sposób?
Zabezpieczenie komputera dziecka – osobny profil w systemie
Bez względu na to, czy latorośl posiada komputer na własność, czy użytkuje go wespół z innymi domownikami, zawsze zaleca się utworzenie oddzielnego konta użytkownika. Taka metoda pozwala na wprowadzenie szeregu zabezpieczeń na koncie dziecka bez ograniczania możliwości korzystania z komputera przez dorosłych. Utworzony profil nie może mieć funkcji administratora, aby dorastające dziecko z czasem samo nie ominęło zabezpieczeń rodzicielskich. Ze względu na to, że w systemach Windows zawsze musi istnieć co najmniej jedno konto z uprawnieniami administratora, nawet na wyłącznym urządzeniu dziecka powinny znajdować się zatem dwa konta:
- konto administratora, które będzie nadzorowane i zarządzane przez rodzica,
- konto dziecka, bez praw administratora.
Bez uprawnień administratora komputer dziecka stanie się bezpieczniejszy, a instalowane oprogramowanie będzie pod nadzorem opiekuna. W każdym momencie z poziomu konta nadrzędnego można zdecydować się na zmianę tych ustawień konta dziecka, które są związane z ochroną prywatności i stopniem ochrony.
Utworzenie profilu dziecka w Windowsie
Konfiguracja komputera na potrzeby dziecka jest bardzo prosta w systemach Microsoft Windows. W wersji Windows 10 i 11 bardzo łatwo można utworzyć nowe konto dla dziecka. Taki profil ma wstępnie skonfigurowany zakres ustawień i zezwoleń, znacznie różniąc się od nowego profilu dla osoby dorosłej.
Wszystkie czynności należy wykonać przechodząc do menu Ustawienia, a następnie wybierając dział Rodzina i inni użytkownicy. Później należy kliknąć na znak plusa w celu dodania członka rodziny. Na samym początku kreator dodawania nowego użytkownika system poprosi o adres e-mail. Na ekranie widnieć będzie jeszcze jedna opcja: Utwórz konto dla dziecka. Po wyborze drugiej opcji należy ustawić adres mailowy, który będzie przynależał do tworzonego konta. Takie konto od początku nie będzie posiadało uprawnień administratora.
Powyższy opis dodawania konta dziecka w Windowsie pomija się w sytuacji, gdy pociecha ma już własne konto Microsoft. W takiej sytuacji wystarczy jedynie dodać je w ustawieniach użytkowników poprzez podanie adresu e-mail. Ważne jest, aby od początku było ono skonfigurowane jako konto dziecka.
Po utworzeniu konta dobrze od razu przejść do sekcji Zarządzaj ustawieniami rodziny w trybie online. Można w niej wykonywać szereg czynności, w tym między innymi:
- sprawdzać ostatnie działania na koncie dziecka,
- ustawiać opcje bezpieczeństwa związane z przeglądaniem internetu,
- wprowadzać zakres uprawnień dla aplikacji, gier i programów,
- ustawić godziny korzystania z komputera (dla każdego dnia tygodnia mogą być ustawione różne zakresy godzinowe),
- konfigurować opcje płatności w aplikacjach.
Powyższa lista uprawnień rodzica jest imponująca i przyczynia się do łatwiejszego zarządzania bezpieczeństwem komputera dziecka. Opcje ustawień godzin korzystania z urządzenia również dają wiele możliwości i przyczyniają się do wprowadzania zdrowych nawyków.
Oprócz powyższych Windows przygotował także jeszcze jedną opcję: śledzenie dziecka w trybie rzeczywistym. W tym celu jednak dziecko musi posiadać smartfon z systemem Windows 10 Mobile, który musi być skonfigurowany z komputerem. System ten jest bardzo rzadki, dlatego rozwiązanie to nie jest często praktykowane.
Zabezpieczenie komputera dziecka hasłem
Silne hasło to podstawa bezpieczeństwa – zarówno dla rodziców, jak i dla dzieci. Dlatego każdy utworzony profil systemowy powinien być chroniony odpowiednio wybranym hasłem. Unikać należy oczywistych ciągów cyfrowych (np. 123456), słownych (np. zabawa, qwerty) i mieszanych (np. q1w2e3r4t5y6).
Chociaż pokusa pozwolenia pociesze na wybranie hasła będzie silna, gdyż wydaje się to odpowiedzialne i rozwojowe, zdecydowanie lepiej będzie bezpiecznie stworzyć silne hasło. Ciąg znaków powinien stanowić losowy miks cyfr, liczb i znaków specjalnych lub być kombinacją kilku słów.
Można tu zastosować dwa podejścia. Powiedzieć dziecku jakie jest hasło i pozwolić mu na korzystanie z komputera wtedy, kiedy będzie potrzebować. Lub wpisywać hasło tylko wtedy, gdy uznamy, że dziecko może skorzystać z komputera. W dzisiejszych czasach, w dobie nauki zdalnej i coraz większej cyfryzacji życia, ta druga opcja wydaje się mało realna.
Komputer dziecka – ochrona przed wirusami i szkodliwym oprogramowaniem
Komputer dziecka może być dodatkowo zabezpieczony programem antywirusowym, który będzie chronił urządzenie przed wirusami komputerowymi. Wbudowane systemy bezpieczeństwa w najnowszym oprogramowaniu Windows (Windows Defender) są bardzo skuteczne, ale nie mają niektórych funkcji. Warto jednak postawić na jak najlepszy program antywirusowy, gdyż jego działanie może wyłączać natywny antywirus Windowsa lub ograniczać jego funkcje. Zaletą zewnętrznego oprogramowania mogą być dodatkowe opcje, np.:
- ochrona poczty w przeglądarce internetowej,
- ochrona dostępu zdalnego,
- kontrola połączenia sieci lokalnej Wi-Fi,
- osłona kamery internetowej,
- ochrona haseł i dokumentów.
Oprogramowanie powinno mieć też wbudowany firewall, który jest jednym z ważnych elementów mocnej ochrony komputera dziecka. W dużym uproszczeniu: zapora ogniowa chroni sprzęt przed połączeniem z serwerem hakerów poprzez system filtrowania sieciowych pakietów przychodzących i wychodzących.
Jak działa kontrola rodzicielska i czy warto ją uruchomić?
Kontrola rodzicielska w systemie Windows 10 konfigurowana jest zakładce Zarządzaj ustawieniami rodziny w trybie online. Zgodnie ze wspomnianymi już wcześniej informacjami, opcje te pozwalają na bardzo szczegółowe zakresy ustawień dostępnych dla dziecka czynności. System będzie blokował poszczególne działania, ograniczał możliwość instalowania oprogramowania, uniemożliwiał korzystanie z komputera w wyznaczonym czasie.
Na rynku oprogramowania można znaleźć bardzo wiele zewnętrznych programów do kontroli rodzicielskiej. Opcje takie wbudowane są w większość nowoczesnych programów antywirusowych. Aby sprawdzić zakres działania i funkcjonalność, warto porównać ze sobą kilka różnych produktów.
Kontrola rodzicielska na innych systemach
Nie każdy wie, że opcje kontroli rodzicielskiej można wyegzekwować nie tylko na płaszczyźnie systemowej. Dla dzieci w wieku poniżej 13 lat można utworzyć specjalne konto Google dla dzieci. Daje ono możliwość zarządzania poszczególnymi ustawieniami poprzez platformę Family Link.
W ten sposób rodzice mogą zdalnie sprawdzać aktywność dziecka w internecie, np. w Google, Google Play i Youtube, a także ustawiać limity godzinowe. Funkcja dostosowana jest do korzystania z komputerów stacjonarnych, laptopów, tabletów i smartfonów. Podobne rozwiązania wprowadziły też inne firmy, np. TikTok, przeglądarki internetowe (np. Chrome, Firefox, Opera), a nawet niektóre gry (np. Fortnite).
Konfiguracja ochrony rodzicielskiej na routerze
Zabezpieczenie komputera dziecka można zrealizować z poziomu oprogramowania zainstalowanego na dysku, aplikacji webowych i działających w chmurze. Ale to nie wszystko. Możliwa jest także bardziej zaawansowana konfiguracja routera.
Na początku należy zalogować się do interfejsu webowego (najczęściej poprzez główny adres IP routera), po czym znaleźć odpowiednie opcje dotyczące kontroli / blokady rodzicielskiej / ochrony dzieci. Rozwiązania będą się mogły różnić w zależności od routera i dostawcy usług internetowych, odpowiadających za dostarczone oprogramowanie obsługujące urządzenie.
Za pomocą różnych ustawień można ograniczyć zakres odwiedzanych stron internetowych. Zastosować można wykluczenia precyzyjne (wybrane adresy), jak i zwiększyć poziom czułości firewall routera. Co więcej, z poziomu routera można niezależnie zablokować dostęp do wybranego urządzenia podłączonego do LAN w określonych godzinach. Jeśli oprogramowanie jest w języku angielskim, opcja ta będzie zazwyczaj ukryta pod przyciskiem Internet Access Time.
Ochrona dziecka przed phishingiem i innymi zagrożeniami internetowymi
Nie wszystkie zagrożenia można wyeliminować poprzez oprogramowanie lub ustawienia sprzętowe. W internecie na najmłodszych czyha bardzo wiele niebezpieczeństw. Wiele z nich wymaga innego podejścia. Świetnym przykładem są oszustwa typu phishing, które polegają na przesyłaniu fałszywych wiadomości prowadzących do stron internetowych instalujących szkodliwe oprogramowanie i wykradających dane użytkownika.
Choć można wyposażyć się w solidny program antywirusowy, zaporę ogniową, bezpieczną pocztę elektroniczną i maksymalną ochronę przeglądarki, zagrożenia te zawsze w jakimś stopniu będą występowały. Człowiek jest zawsze najsłabszym ogniwem wszystkich zabezpieczeń.
Dlatego tak ważna jest edukacja dziecka. Od najmłodszych lat, gdy dziecko zaczyna korzystać z laptopa lub innego urządzenia, wpajać należy zasady zachowania bezpieczeństwa w internecie. Dzieci należy przestrzegać przed otwieraniem podejrzanych wiadomości i uczyć je, w jaki sposób odróżnić próbę oszustwa od prawdziwego komunikatu.
Jest to niezwykle odpowiedzialne i trudne zadanie – zwłaszcza, że na tego typu akcje hakerów podatnych jest także wielu dorosłych. Pozytywną informacją jest jednak to, że dzieci coraz szybciej uczą się nowych technologii i często mają o nie znacznie wyższe pojęcie od osób dorosłych nawet we wczesnym wieku szkolnym.
Dobre praktyki korzystania z komputera przez dziecko
Powyższe metody zabezpieczenia komputera dziecka będą przydatne dla każdego rodzica. Jednak pełne bezpieczeństwo pociechy zależy w dużym stopniu także od sposobu podejścia rodziców. Dobre relacja i edukowanie dziecka to klucz do sukcesu. Dlatego zawsze:
- edukuj i odkrywaj internet razem z dzieckiem
- ucz dziecka posługiwania się komputerem i oprogramowaniem,
- pokaż dziecku, jakie są zagrożenia internetowe i jak je rozpoznawać (np. phishing),
- nigdy nie zamykaj się na rozmowę z dzieckiem na temat internetu (tym bardziej wówczas, gdy pociecha trafi na informacje, które ją niepokoją),
- wpajaj dziecku krytyczne podejście wobec treści czytanych w internecie,
- rekomenduj stosowanie ograniczonego zaufania w kontekście treści i bezpieczeństwa,
- zapoznaj dziecko z netykietą, czyli tzw. Kodeksem Dobrego Zachowania w Internecie,
- dbaj o dobrą relację z dzieckiem, aby żadne tematy związane z korzystaniem z komputera nigdy nie były wykluczone z dyskusji!